Machiavelli'nin ŞEYTANİ Prens'i Ne Anlatıyor?

Niccolò Machiavelli'nin Prens adlı eseri, Batı siyaset düşüncesi tarihinde bir dönüm noktası olarak kabul edilir. Yüzyıllardır süregelen tartışmaların merkezinde yer alan bu metin, sıkça "amaca ulaşmak için her yol mübahtır" şeklinde özetlenen pragmatist ve ahlak-dışı bir politik anlayışla özdeşleştirilmiştir. Ancak bu popüler indirgeme, eserin barındırdığı felsefi derinliği ve tarihsel bağlamı göz ardı etme riski taşır. Bu analiz, Prens'i basmakalıp yorumların ötesinde ele alarak Machiavelli'nin politik düşüncesinin temel dinamiklerini, temel kavramlarını ve modern devlete dair vizyonunu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu inceleme, yazarın insan doğası, erdem (virtù), talih (fortuna) ve iktidar ilişkilerine dair tezlerini, metnin bütünlüğü içinde değerlendirecektir.

Tarihsel Bağlam ve Prens'in Yazılış Amacı

Niccolò Machiavelli (1469-1527), siyasi istikrarsızlıkların, dış müdahalelerin ve sürekli güç mücadelelerinin yaşandığı Rönesans İtalya'sında yaşamış bir Floransalı düşünür ve devlet adamıdır. Floransa Cumhuriyeti'nde üst düzey diplomatik görevlerde bulunmuş, bu süreçte siyasetin pratik işleyişine, iktidarın doğasına ve askeri stratejilere ilk elden tanıklık etmiştir.

Machiavelli'nin siyasi kariyeri, 1512'de Medici ailesinin Floransa'da yönetimi yeniden ele almasıyla son bulmuştur. Yeni yönetim tarafından komplo şüphesiyle hapsedilip işkence gören Machiavelli, serbest bırakıldıktan sonra siyasi hayattan dışlanarak çiftliğine çekilmek zorunda kalmıştır. Prens, işte bu siyasi inziva döneminde, 1513 yılında kaleme alınmıştır. Eser, bir yandan Machiavelli’nin siyasi birikimini ve dehasını Medici ailesine ispatlayarak yeniden aktif bir rol alma umudunu taşırken, diğer yandan parçalanmış İtalya'nın birliğini sağlayacak bir liderin sahip olması gereken nitelikleri ve izlemesi gereken stratejileri formüle eden bir yönetim kılavuzu niteliğindedir.

İnsan Doğası Üzerine Realist Yaklaşımları

Machiavelli'nin politik felsefesi, insan doğasına ilişkin realist ve büyük ölçüde kötümser bir varsayım üzerine kuruludur. Ona göre insanlar, doğaları gereği bencil, nankör, çıkarcı ve aldatmaya eğilimlidir. İyilik gördükleri sürece sadık görünseler de, zorluk anında verdikleri sözlerden kolayca dönerler. Bu tespit, Machiavelli için ahlaki bir yargıdan çok, siyasi eylemin üzerine inşa edilmesi gereken temel bir olgudur.

Bu insan doğası anlayışı, onun siyasi tavsiyelerinin neden geleneksel ahlak anlayışından ayrıldığını açıklar. Bir hükümdar, tebaasının potansiyel sadakatsizliğini ve çıkarcılığını daima göz önünde bulundurmalıdır. Bu nedenle, devleti sevgi gibi değişken ve güvenilmez bir bağ üzerine kurmak yerine, korku mekanizması üzerine inşa etmek daha rasyonel bir tercihtir. Machiavelli'ye göre sevgi, bireylerin çıkarlarına dayalı olduğu için kolayca koparılabilirken; korku, ceza tehdidiyle desteklendiği için daha sürekli ve istikrarlı bir kontrol aracı sunar.

Merkezi Kavramlar: Virtù ve Fortuna

Machiavelli'nin düşünce sistemini anlamak, virtù ve fortuna kavramlarının doğru bir şekilde çözümlenmesini gerektirir. Bu iki kavram, bir hükümdarın başarısını belirleyen içsel yetenekler ile dışsal koşullar arasındaki ilişkiyi tanımlar.

Virtù (Siyasi Erdem)

Machiavelli’nin kullandığı virtù terimi, geleneksel Hristiyan ahlakındaki erdem (dürüstlük, merhamet, adalet) anlayışından köklü bir şekilde ayrılır. Virtù, bir hükümdarın devleti kurmak, korumak ve gücünü artırmak için sahip olması gereken siyasi beceri, kararlılık, cesaret ve uyum yeteneğidir. Bu yetenek, devletin bekası söz konusu olduğunda, geleneksel ahlak kurallarını askıya almayı gerektirebilir. Virtù sahibi bir lider, koşullar gerektirdiğinde "iyi olmamayı öğrenmeli" ve bunu stratejik bir şekilde kullanabilmelidir. Temel özellikleri şunlardır:

• Öz-yeterlilik: Gücünü paralı askerler gibi dış kaynaklara değil, kendi ordusuna ve kaynaklarına dayandırmak.

• Esneklik: Zamanın ve durumun gerekliliklerine göre hareket edebilmek; gerektiğinde yasal yollardan, gerektiğinde ise zor kullanarak hedefe ulaşmak.

• Öngörü: Gelecekteki tehditleri önceden sezerek proaktif önlemler alabilme kapasitesi.

• Görünüşün Yönetimi: Halka karşı merhametli, dindar ve ahlaklı görünmek, ancak devletin çıkarı söz konusu olduğunda bu niteliklerin aksine davranabilmek.

Machiavelli için virtù, keyfi bir zulüm veya salt güç kullanımı değildir. Aksine, devletin selametiという daha yüksek bir amaç için gücün rasyonel ve ölçülü bir şekilde kullanılmasıdır. Gereklilikten kaynaklanmayan, sistematik ve aşırı şiddet, virtù kapsamında değerlendirilmez; zira bu tür eylemler iktidar kazandırsa bile kalıcı bir zafer ve meşruiyet sağlamaz.

Fortuna (Talih/Yazgı)

Fortuna, insan iradesinin kontrolü dışındaki öngörülemeyen ve yönetilemeyen dışsal faktörleri, yani talihi, şansı veya tarihsel koşulları ifade eder. Machiavelli, Fortuna'yı siyasi istikrarı tehdit eden, yıkıcı ve kaotik bir güç olarak tasvir eder. Onu, setler kurulmadığında her şeyi yıkan bir nehre benzetir.

Ancak insan, Fortuna'nın karşısında tamamen edilgen değildir. Virtù sahibi bir hükümdar, öngörü ve hazırlık yoluyla (Fortuna nehrine setler çekerek) talihin yıkıcı etkilerini sınırlayabilir veya kendi lehine çevirebilir. Machiavelli, Fortuna'yı kontrol altına almak için pasif bir bekleyiş yerine atılgan ve proaktif bir mücadelenin gerekliliğini vurgular. Onun ideal prens örneği olan Cesare Borgia'nın yükselişi virtù'sünün bir sonucu iken, düşüşü öngöremediği bir fortuna darbesi (babasının ani ölümü ve kendisinin hastalanması) yüzünden olmuştur. Bu örnek, virtù ile fortuna arasındaki gerilimli ilişkiyi somutlaştırır.

Machiavelli'nin Politik Teorisinin Ana Hatları

• Siyasal Gerçekçilik (Verità Effettuale): Machiavelli, Platon gibi ideal devlet modelleri veya ütopyalar tasarlamak yerine, siyaseti "olduğu gibi" (verità effettuale - etkisel gerçeklik) incelemeyi önerir. Onun analizi, olması gerekene değil, gücün fiilen nasıl kazanıldığına, kullanıldığına ve korunduğuna odaklanır.

• Politika ve Ahlakın Ayrıştırılması: Machiavelli, politika ve ahlak alanlarını birbirinden ayrıştıran ilk modern düşünürlerden biridir. Ona göre devletin bekası, bireysel ahlak normlarının üzerinde yer alan en yüksek amaçtır. Hükümdarın eylemleri, kişisel ahlak kurallarına göre değil, devletin güvenliği ve istikrarına sağladığı katkıya göre değerlendirilmelidir. Bu, ahlakın tamamen reddedildiği anlamına gelmez; daha ziyade, kamusal alan için özel alandan farklı, politik bir ahlakın gerekliliğini savunur.

• Dinin Siyasetteki Yeri ve İşlevi: Orta Çağ'ın teokratik siyaset anlayışını reddeden Machiavelli, dini, ilahi bir amaç olarak değil, toplumsal düzeni ve itaati sağlamada kullanılabilecek işlevsel bir araç olarak görür. Hükümdarın dindar görünmesi, halk nezdinde meşruiyetini ve otoritesini artırabilir. Hristiyanlığın pasifliği ve dünyevi işlerden el çekmeyi öğütlemesini ise siyasi zayıflığa yol açtığı gerekçesiyle eleştirir.

• Devlet ve Cumhuriyetçilik: Prens'te monarşik yönetimi analiz etse de, Machiavelli'nin en kapsamlı eseri olan Titus Livius Üzerine Söylevler, onun cumhuriyetçi ideallerini açıkça ortaya koyar. Ona göre cumhuriyetler, halkın yönetime katılımı sayesinde özgürlüğün (vivere libero) en iyi korunduğu rejimlerdir. Halkın soylulardan daha bilge ve istikrarlı olduğunu, özgürlüğü koruma konusunda daha güvenilir olduğunu savunur. Bu bağlamda Prens, istisnai koşullarda (devletin kuruluşu veya kurtarılışı) gerekli olan bir yönetim biçimini, Söylevler ise istikrar sağlandıktan sonra ideal olan cumhuriyetçi düzeni inceler.

Tarihsel Etkisi ve Değerlendirmeler

Machiavelli'nin eserleri, yayımlandığı andan itibaren büyük bir etki yaratmış ve yoğun tartışmalara neden olmuştur. Katolik Kilisesi tarafından yasaklanmış, "Makyavelizm" terimi ise siyasi ahlaksızlığın ve manipülasyonun bir simgesi haline gelmiştir. Ancak Rousseau ve Spinoza gibi düşünürler, onun siyaseti olduğu gibi tasvir etme dürüstlüğünü ve tiranlığın mekanizmalarını ifşa etme yönünü takdir etmişlerdir. Modern siyaset bilimi, özellikle Quentin Skinner gibi tarihçiler, Machiavelli'yi modern devlet, egemenlik ve cumhuriyetçi özgürlük anlayışının temelini atan bir düşünür olarak yeniden konumlandırmıştır.

Sonuç olarak, Machiavelli'nin felsefesi, siyaseti teolojik ve geleneksel ahlaki çerçevelerden kurtararak onu özerk bir disiplin haline getirmiştir. Onun düşünceleri, gücün, ahlakın ve devletin doğası üzerine zamana meydan okuyan, rahatsız edici fakat temel sorular sormaya devam etmektedir.

---

Kaynaklar ve İleri Okuma

1. Machiavelli, Niccolò. Hükümdar. Çeviren: Necdet Adabağ, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.

2. T.Y.B.A. Political Science, Paper- V: Political Thought.

3. Standjofski, Alexander. "The Incredible Life of Machiavelli, Author of ‘The Prince’" TheCollector.com, March 10, 2022, https://www.thecollector.com/niccolo-machiavelli-life/

4. Ashcroft, Rachel. "How to Become an Effective Leader According to Niccolò Machiavelli" TheCollector.com, December 25, 2022, https://www.thecollector.com/niccolo-machiavelli-the-prince-effective-leader/

5. Ashcroft, Rachel. "What were Virtù and Fortuna According to Niccolò Machiavelli?" TheCollector.com, December 21, 2022, https://www.thecollector.com/virtu-and-fortuna-according-to-niccolo-machiavelli/

6. Nederman, Cary, "Niccolò Machiavelli", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2025 Edition), Edward N. Zalta & Uri Nodelman (eds.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/spr2025/entries/machiavelli/>.

7. Borghini, Andrea. "Niccolò Machiavelli's Life, Philosophy, & Influence." ThoughtCo, May. 9, 2025, thoughtco.com/niccolo-machiavelli-1469-1527-2670474.

8. Kurnaz, İ. ve Avcı, Y. (2024). Machiavelli ve realist uluslararası ilişkiler teorisi. Toplum, Ekonomi ve Yönetim Dergisi, 5 (1), 102-124.

9. Satıcı, Murat. “AHLAK-POLİTİKA İLİŞKİSİ AÇISINDAN MACHİAVELLİ’NİN POLİTİKA TEORİSİ”. FLSF Felsefe Ve Sosyal Bilimler Dergisi, sy. 20 (Aralık 2015): 113-30.

10. Beriş, Hamit Emrah. "Modern Devlet Kuramının Doğuşunda Niccolò Machiavelli'nin Rolü ve Etkisi." Amme İdaresi Dergisi, cilt 52, sayı 4, Aralık 2019, s. 1-23.

11. Wikipedia contributors. "Machiavellianism (politics)." Wikipedia, The Free Encyclopedia. Wikipedia, The Free Encyclopedia, 5 Jun. 2025. Web. 26 Jul. 2025.

12. Wikipedia contributors. "Niccolò Machiavelli." Wikipedia, The Free Encyclopedia. Wikipedia, The Free Encyclopedia, 25 Jul. 2025. Web. 26 Jul. 2025.

13. Mansfield, Harvey. "Niccolò Machiavelli". Encyclopedia Britannica, 17 Jun. 2025, https://www.britannica.com/biography/Niccolo-Machiavelli. Accessed 26 July 2025.

14. "Floransa." Vikipedi, Özgür Ansiklopedi. 23 Tem 2025, 21.35 UTC. 26 Tem 2025, 03.40 <https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Floransa&oldid=35720445>.

15. "Prens (kitap)." Vikipedi, Özgür Ansiklopedi. 22 Haz 2025, 21.20 UTC. 26 Tem 2025, 03.41 <https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Prens_(kitap)&oldid=35555507>.

16. "Makyavelizm (psikoloji)." Vikipedi, Özgür Ansiklopedi. 8 Kas 2024, 09.00 UTC. 26 Tem 2025, 03.41 <https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Makyavelizm_(psikoloji)&oldid=34182151>.

17. "Siyaset." Vikipedi, Özgür Ansiklopedi. 22 Mar 2025, 21.23 UTC. 26 Tem 2025, 03.41 <https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Siyaset&oldid=35138998>.

18. https://iep.utm.edu/machiave/

19. https://insights.som.yale.edu/insights/what-can-you-learn-machiavelli

20. https://www.aktiffelsefeadana.org/niccolo-machiavelliye-gore-bir-hukumdar/

21. https://tuicakademi.org/machiavellinin-ahlak-anlayisi-ve-insan-dogasi-uzerine-yaklasimlarinin-realist-teori-baglaminda-incelenmesi/

Martin Eden Nasıl Bu Hale Geldi?

Martin Eden, Jack London'ın unutulmaz romanının başkarakteri, yoksul ve eğitimsiz bir genç adam olarak hayatına başlar. Ancak hikâye ilerledikçe onu entelektüel zirvelere ve derin bir yalnızlığa sürükleyen dönüşüm sürecini gözler önüne serer. Peki, Martin'i bu kaçınılmaz yalnızlığa sürükleyen gerçekte neydi? Başarının bedeli miydi yoksa onu toplumdan koparan farklı nedenler mi vardı?

Hikâye, Martin’in Ruth Morse ile tanışmasıyla başlar. Ruth, varlıklı ve kültürlü bir ailenin zarif kızıdır ve Martin, bu yeni dünyanın kapısından içeri adım attığında büyülenir. Kendisini Ruth'un yanında kaba ve uygunsuz hisseden Martin, değişim ve gelişim arzusu ile dolup taşar. Ruth’a duyduğu aşk, onun için dönüşümün itici gücü olur. Kendi ifadesiyle "canavar"dan insana dönüşmek ister ve bu amaçla kültür, edebiyat ve felsefe dünyasına dalar. Bu noktada Ruth sadece romantik bir hedef değildir, aynı zamanda Martin için idealize edilmiş burjuva yaşamının simgesidir.

Martin'in sınıf atlama çabası, onu kendi köklerinden uzaklaştırır. İşçi sınıfının sade yaşam biçiminden soğur ve arkadaşlarının davranışlarını anlamsız bulur. Ancak burjuva çevresi tarafından da tam olarak benimsenmez. Bu çelişki Martin için ilk büyük darbeyi oluşturur: İçinde bulunduğu burjuva dünyasının yüzeysel, sahte ve samimiyetsiz olduğunu fark eder. Bu farkındalık, onu derin bir hayal kırıklığına sürükler.

Görsel Kronofel tarafından üretilmiştir.

Yaşamını sürdürebilmek için Martin ağır fiziksel işler yapar. Önce gemilerde, ardından çamaşırhanede çalışır. Bu işlerin yorucu temposu Martin’i zihinsel ve fiziksel olarak tüketir. Çamaşırhanede yaşadığı zorluklar, Karl Marx'ın yabancılaşma kavramını açıkça yansıtır: Martin, kendi benliğine ve tutkularına yabancılaşır, adeta mekanikleşir. Üstelik Ruth’tan da beklediği desteği alamaz. Ruth, Martin'in yazarlık tutkusunu anlamsız ve amatörce görür, daha istikrarlı bir yaşam arayışına yönelmesini ister. Bu durum, Martin'in hayal kırıklığını daha da artırır ve ilişkilerinde derin bir çatlak yaratır.

Görsel Kronofel tarafından üretilmiştir.

Martin, felsefi olarak Herbert Spencer'dan etkilenir. Spencer'ın biyolojik evrim teorisini sosyal alanlara uyarlamasıyla tanışması, onu Sosyal Darwinizm düşüncesine yöneltir. Bu bakış açısıyla hem işçi sınıfının pasifliğini hem de burjuva sınıfının yozlaşmasını eleştirir. Ancak bu eleştirel duruş onu iki dünyadan da dışlar ve derin bir yalnızlığa sürükler.

Entelektüel olarak en yakın dostu olan şair Brissenden, Martin'in içinde bulunduğu çelişkileri net şekilde görür ve onu uyarır. Brissenden, Martin’e burjuva yaşamın onu tükettiğini söyler ve onun gerçek özgürlüğünün denizde olduğunu vurgular. Ancak Martin bu uyarıları tam anlamıyla kavrayamaz. Brissenden'in beklenmedik ölümü, Martin için büyük bir boşluk yaratır ve onu varoluşsal bir anlamsızlık duygusuna iter.

Sonunda Martin, hayalini kurduğu başarıya ulaşır. Eserleri ünlü olur, büyük paralar kazanır ve herkes tarafından tanınır hale gelir. Fakat bu başarı, umduğu mutluluğu sağlamaz. Tam tersine, başarı Martin'i derin bir yalnızlığa gömer. Eskiden kendisini küçümseyen insanların şimdi onun peşinden koştuğunu görmesi, onu tiksindirir. Ruth bile artık onu yalnızca şöhreti ve parası için ister hale gelmiştir. Bu durum Martin’in aşk kavramını sorgulamasına neden olur ve içindeki sıcaklığı yok eder.

Görsel Kronofel tarafından üretilmiştir.

Bu süreçte Martin, Nietzsche'nin "üstinsan" kavramına benzer bir bireycilik anlayışıyla yola çıkar. Ancak, bireyciliğin yarattığı yalnızlık ve anlamsızlık duygusu onu trajik sona doğru sürükler. Sonunda yaşamında anlam bulamayan Martin, hayatına son verir.

Görsel Kronofel tarafından üretilmiştir.

Lacan'ın arzu teorisi açısından bakıldığında Martin’in trajedisi, arzu nesnesine ulaşıldığında anlamın yok olmasına bağlanır. Ruth ve burjuva dünya, Martin'in arzu nesneleridir ancak onları elde ettiğinde, değerlerini yitirdiklerini fark eder. Martin'in hayatı, George Bernard Shaw'un "Hayatta iki trajedi vardır: Biri istediğini elde edememek, diğeri ise elde etmektir" sözüyle mükemmel şekilde örtüşür.

Jack London'ın Martin Eden romanı, sadece bir yalnızlık hikâyesi değil, aynı zamanda bireyciliğin ve toplumsal başarının derin bir sorgulamasıdır. Martin’in hikâyesi bize, başarıya ulaşmanın ardındaki trajik gerçekleri ve varoluşsal boşluğu güçlü bir şekilde hatırlatır. Sonuç olarak Martin Eden'in yalnızlığı, başarının değil, farkındalığın ağır bir bedelidir.

---

Kaynaklar ve İleri Okuma

1. London, Jack. Martin Eden. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014. İstanbul. Çeviren: Cinemre, Levent.

2. Şimşek, Ş. (2021). Values in Jack London’s Novel by Martin Eden, International Journal of Eurasian Education and Culture , 6(14), 2220-2253.

3. Bilgili, Habibe. (2017). Martin Eden Romanın Varoluşçu Terapinin Temel Kavramları Açısından İncelenmesi. Journal of International Social Research. 10. 490-500. 10.17719/jisr.2017.1782.

4. Émond, M. (2003). Martin Eden ou la quête du bonheur en Amérique. Horizons philosophiques, 14(1), 77–92. https://doi.org/10.7202/801252ar

5. Mayavel, M., & Madhavan, M. (2021, 28 Aralık). Manifestations of Dehumanization: A Critical Study of Jack London’s Martin Eden. YMER Digital.

6. https://laphilosophiedesquatrechemins.com/2024/05/07/commentaire-de-lecteurs-martin-eden-jack-london/

7. https://nouvellesvagues.blog/2019/12/16/martin-eden-du-mythe-social-contemporain-au-male-gaze/

8. https://gorus21.com/martin-edenin-actigi-yol-nietzsche-r-wagner-boyle-buyurdu-zerdust-r-strauss/

9. https://comptoir.org/2016/11/23/martin-eden-la-vraie-fausse-autobiographie-de-jack-london/

10. https://laphilosophiedesquatrechemins.com/2024/03/18/martin-eden-jack-london/

11. https://www.soylentidergi.com/jack-london-martin-eden-kitap-incelemesi/

12. https://www.literaedebiyat.com/post/martin-eden-jack-london-inceleme

13. https://daktilo1984.com/yazilar/jack-londonin-dev-aynasi-martin-eden/

14. https://bianet.org/yazi/martin-eden-299894

Kafka'nın Dönüşüm'deki Derdi Neydi?

Franz Kafka’nın kaleme aldığı Dönüşüm (Die Verwandlung), edebiyat tarihinde eşine az rastlanır bir açılış cümlesiyle başlar:

“Gregor Samsa, huzursuz düşlerle dolu bir uykudan uyandığında kendini dev bir böceğe dönüşmüş halde buldu.”

Bu cümleyle birlikte yalnızca Gregor'un değil, onunla birlikte tüm dünyanın dönüşümüne tanıklık ederiz. Ancak hikâyeyi yüzeydeki tuhaflığıyla ele almak eksik olur. Kafka’nın bu metaforik anlatımı, ilk bakışta yalnızca garip bir dönüşüm gibi görünse de aslında modern bireyin derin bir yalnızlığını, yabancılaşmasını ve sistemle olan çatışmasını açığa çıkarır.

Peki ama neden bir “böcek”? Ve neden herkes bu dönüşüme şaşırmak yerine, Gregor’un işe yaramaz hale gelmesine odaklanarak onu hızla dışlamayı seçer?

Bu yazıda, Kafka’nın Dönüşüm adlı öyküsünün arkasındaki felsefeyi, yazarın kişisel yaşamıyla birlikte ele alarak çözümlemeye çalışacağız.

Franz Kafka’nın Karanlık Dünyası

Franz Kafka, 1883 yılında Prag’da, Almanca konuşan Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Hukuk eğitimi aldı, sigorta şirketinde çalıştı ancak tutkusu yazmaktı. Yine de yazdıklarının çoğunu ya yayımlamadı ya da bizzat yaktı. Ölümünden önce arkadaşı Max Brod’a kalan el yazılarını da imha etmesini istemişti. Neyse ki Brod, bu vasiyeti yerine getirmedi ve Kafka’nın eserleri dünya edebiyatının yapıtaşlarından biri haline geldi.

Kafka'nın hayatındaki en derin izlerden biri, babasıyla yaşadığı çatışmalı ilişkidir. Sert, otoriter ve baskıcı bir figür olan Hermann Kafka, oğlunun kendini ifade etmesini engelleyen bir gölgeye dönüşür. Dönüşüm’deki baba karakteri de bu baskının yansımasıdır.

Gregor’un Dönüşümü

Kafka, Gregor’un dönüşümünü kesin bir türle tanımlamaz. Almanca “ungeheures Ungeziefer” ifadesi, belirsiz ve tiksinti uyandıran bir haşeratı işaret eder. Bu belirsizlik, fiziksel değişimin ötesinde bir varoluşsal dönüşüm olduğunu ima eder.

Gregor, ailesi için çalışan, kendi arzularını bastırmış, sadece borçları ödemeye odaklanmış biridir. Yani daha böceğe dönüşmeden önce bile, ruhsal olarak ezilmiş, sistemin çarkları arasında sıkışmış bir figürdür. Kafka, bu dönüşümle birlikte, modern insanın kendine ve çevresine nasıl yabancılaştığını; yalnızlaştıkça nasıl görünmezleştiğini anlatır.

Ailenin Dönüşümü

Gregor’un dönüşümü yalnızca onun değil, tüm ailenin yapısını sarsar. Hikâyede, her bir karakter dönüşümle birlikte kendi yüzünü gösterir:

• Baba: İş hayatına geri döner, Gregor’a karşı daha da sertleşir ve onu bir tehdit olarak görmeye başlar. Elma fırlatarak oğlunu yaralar. Bu sahne, Kafka'nın kendi babasıyla olan psikolojik mücadelesine güçlü bir göndermedir.

• Anne: Gregor’a şefkat ve korku arasında gidip gelir. Onu sevmek ister ama artık tanıyamadığı bu varlık karşısında korkuya kapılır.

• Grete (kız kardeşi): Başlangıçta en anlayışlı olan kişidir. Ona yemek getirir, odasını temizler. Fakat zamanla o da değişir ve Gregor’dan kurtulma fikrini ilk dile getiren kişi olur.

• Müdür: Sistemin ta kendisidir. Gregor işe gelmediği için eve gelir, onu sorgular, tehdit eder.

• Pansiyonerler: Düzene saplantılı bireyler olarak Gregor’un farklılığını tehdit olarak görür ve dışlarlar.

Gregor’un odası giderek bir mağaraya dönüşür. Mobilyaların çıkarılması, onun insan kimliğinden soyundurulmasıdır. Artık sadece bir “şey”dir.

Kafka’nın Varoluşçuluğu

Kafka’nın eserleri sıklıkla varoluşçulukla ilişkilendirilir. Dönüşüm de bu felsefenin en güçlü örneklerinden biridir:

• Yabancılaşma: Gregor, önce işe, sonra ailesine, sonra da kendine yabancılaşır.

• Absürtlük: Hiçbir açıklama olmadan bir sabah böceğe dönüşmesi, hayatın saçmalığı ve mantıksızlığına ayna tutar.

• Özgür İrade ve Determinism: Gregor’un ailesi için yaşama tercihi mi onu bu hale getirdi, yoksa baştan beri kaçınılmaz olan bir sona mı sürüklendi?

• Anlam ve Anlamsızlık: Gregor’un hayatı, yalnızca ekonomik faydaya indirgenmiştir. Bu işlev ortadan kalkınca, kimliği de anlamını yitirir.

• Kaygı: Varoluşsal sıkışmışlık, Gregor’un düşüncelerinde ve davranışlarında derin bir kaygı olarak kendini gösterir.

Lacan’ın Penceresinden Gregor’un Hikayesi

Lacan’a göre kaygı, bireyin “gerçek”le yüzleşmeye yaklaştığı anda ortaya çıkar. Dönüşüm, Gregor’un simgesel düzenden (yani toplumun kurallarından) kopup imgelerin düzensizliğine, yani anlamın çöktüğü alana, savrulmasıdır.

Gregor, sistemin kendisinden beklediği kimliğe artık sığamaz hale geldiğinde arzusunun önündeki engeller onu bir “hiçliğe” iter. Bu dönüşüm hem bastırılan arzuların hem de kimlik krizinin çarpıcı bir göstergesidir.

Kafkaesk Dünya

Kafka'nın edebi mirası, yalnızca anlatılarıyla değil, bir kavramla da literatüre geçmiştir: Kafkaesk (Kafkavari). Bu terim, sadece bürokratik karmaşayı değil, aynı zamanda bireyin gerçeklikten uzak, garip ve anlaşılmaz bir dünyada çaresizce çırpınışını tanımlar. Kafka’nın karakterleri, bir çıkış yolu bulamasa da mücadele eder; bu mücadele ise zaman zaman trajikomik bir biçim alır.

Hepimiz Gregor muyuz?

Dönüşüm, bir adamın böceğe dönüşmesinden ibaret değil. Bu hikâye, sistemin dışladığı, değersizleştirdiği, görünmezleştirdiği bireyin trajedisidir. Kafka, bize çarpıcı bir metafor sunarak sorar:

“Sen, ne zaman Gregor olduğunu fark ettin?”

Belki de Kafka’nın asıl derdi, bizi bu soruyla yüzleştirmekti. Kendimizi, kimliğimizi, arzularımızı sistemin içinde ne kadar bastırıyoruz? Ve bu bastırma, bizi insanlıktan ne kadar uzaklaştırıyor?

Kaynaklar ve İleri Okuma

1. Kafka, Franz. Dönüşüm. İş Bankası Kültür Yayınları, 2020.

2. Wikipedia contributors. "Franz Kafka." Wikipedia, The Free Encyclopedia. Wikipedia, The Free Encyclopedia, 9 Jun. 2025. Web. 10 Jun. 2025.

3. Wikipedia contributors. "The Metamorphosis." Wikipedia, The Free Encyclopedia. Wikipedia, The Free Encyclopedia, 4 Jun. 2025. Web. 10 Jun. 2025.

4. Francis, Sameer & Prahaladaiah, Diwakar. (2019). Existential Approach to Franz Kafka's 'The Metamorphosis'. 9. 4.

5. “Existential Philosophy In The Metamorphosis By Franz Kafka.” Edubirdie, 19 Aug. 2021, hub.edubirdie.com/examples/existential-philosophy-in-the-metamorphosis-by-franz-kafka/

6. Öktem, D. ve Yılmaz Bingöl, T. " Dönüşüm’ün Varoluşçu Terapinin Temel Kavramları Açısından İncelenmesi " Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kadın ve Aile Araştırmaları Dergisi 2(1), Haziran 2022: 97-1147.

7. Kacar, E., & Birlik, N. (2022). Nesne a ve eksiğin eksikliği ekseninde kaygı: Kafka’nın Dönüşüm’ünde kapsayıcı metafor olarak metamorfoz. Litera, 32(2), 763-781. https://doi.org/10.26650/LITERA2021-999045

8. Andrews, Susanna. "Was Franz Kafka an Existentialist?" TheCollector.com, July 9, 2023, https://www.thecollector.com/was-franz-kafka-existentialist/

9. https://yalebooks.yale.edu/2015/09/16/the-absurdity-of-existence-franz-kafka-and-albert-camus/

10. https://aithor.com/essay-examples/existential-philosophy-in-the-metamorphosis-by-franz-kafka

11. https://oggito.com/icerikler/kafkanin-donusumunu-nicin-okumalisiniz/64502

12. https://www.medyacuvali.com/yazilar/nazmiye-kirik/franz-kafka-donusum

13. https://tarihlerle.com/franz-kafka-ve-donusum/