Nietzsche Neden Ahlakı Reddeder?

Ahlak, bize neyin doğru, neyin yanlış olduğunu söyler. “Yardım etmek iyidir”, “acı vermek kötüdür”, “kendini feda etmek erdemlidir” gibi kurallarla şekillenir. Ancak Nietzsche’ye göre tüm bu ahlaki değerler koca bir yalandan ibarettir. Neden mi? Çünkü ahlak, güçlülerin değil, güçsüzlerin icadıdır. Ve bu yalan, insanı içgüdülerinden koparıp yaşamı inkâr eden bir düzen yaratır.

Ahlakın Gerçek Sahipleri

Nietzsche, Ahlakın Soykütüğü Üstüne adlı eserinde çarpıcı bir ayrım yapar: soylu (efendi) ahlakı ve köle ahlakı. Soylu ahlak, güçlü olanların ahlakıdır. Bu insanlar kendilerini "iyi" olarak tanımlarlar çünkü güçlü, yaratıcı ve hayata bağlıdırlar. Zayıf, korkak ve edilgen olanlara ise "kötü" derler.

Ama sonra güçsüzler—kuzular—sahneye çıkar. Güce karşı koyamadıkları için onu kötülemeye başlarlar. Ve kendi zayıflıklarını “erdem” diye sunarak tarih boyunca yeni bir ahlak icat ederler: köle ahlakı. Artık "iyi" demek; alçakgönüllü, uysal ve itaatkâr olmak demektir. Yani kartalı kötü, kuzuyu iyi ilan ederler.

Bu Yalan Neden Başarılı Oldu?

Çünkü çoğunluk zayıftı. Güçsüz olanlar, kendi ahlakını dinler ve ideolojilerle kutsal hale getirdi. Hristiyanlık bu anlamda Nietzsche’ye göre zirvedir: acı çekmeyi kutsallaştırır, bedensel arzuları bastırır, yaşamı hor görür ve öteki dünyayı över. Hayatı olumlamak yerine, onu reddeder. İşte bu yüzden Nietzsche Hristiyanlığı, zayıf ruhların ahlaki isyanı olarak tanımlar.

“Tanrı öldü” demesi de tam olarak budur: Çünkü ahlaki düzenin ve anlamın dayandığı kutsal otoriteyi artık ayakta tutacak bir zemin kalmamıştır.

Gerçek Ahlak

Nietzsche için asıl değerli olan, yaşamı olumlayan güçlü bireydir. Bu kişi, önceden verilmiş ahlaki kuralları değil, kendi değerlerini yaratır. Üstinsan budur. Kendi kaderinin efendisi olan, acıyı da sevinci de içselleştiren, hayatı olduğu gibi kabul eden kişidir.

Ona göre iyi ve kötü diye mutlak şeyler yoktur. Olgular değil, yorumlar vardır. Bu yüzden ahlak “hakikat” değildir, yalnızca bir yorumdur. Ve bu yorum, tarihte güçsüzlerin propagandası olarak zihinlerimize kazınmıştır.

Peki Ya Bugün?

Nietzsche’ye göre bugünkü toplum hâlâ bu köle ahlakının etkisindedir. Çoğunluk hâlâ zayıflığı yüceltir, risk alanlara saldırır, başarıyı kıskanır. “Mütevazı ol, çok isteme, kendini geri plana at” gibi öğütler, yaşamın yaratıcılığını bastıran zincirlerdir.

Ona göre insanın kurtuluşu, bu sahte ahlaktan sıyrılıp kendi değerini yaratmasıyla mümkündür. Bu da cesaret, acı çekme pahasına kendin olma ve yaşamı tüm yönleriyle kabul etme demektir.

Ahlak, Hayatın Değil, Hayat Korkusunun Ürünü mü?

Nietzsche’nin düşüncesi rahatsız edici olabilir. Ama tam da bu rahatsızlık, onun söylediklerinin gücünü gösterir. Çünkü o bize şunu sorar:

“Gerçekten kendin misin, yoksa başkalarının sana öğrettiği yalanlarla mı yaşıyorsun?”

Nietzsche’ye göre ahlak, bir hakikat değil, tarihsel bir stratejidir. Ve bu strateji, çoğu zaman yaşamı desteklemek yerine, bastırmak için kullanılmıştır. Bu yüzden Nietzsche’ye göre ahlak koca bir yalandır. Ve bu yalanı fark ettiğinde, belki de ilk kez gerçekten özgürleşebilirsin.